Helder en Intens Coaching

Leert je anders kijken naar hoogsensitiviteit

Een vriendin van mij zegt weleens dat ze doodmoe wordt van zichzelf. Misschien herken je dat, dat het zo druk is in je hoofd. Bij haar komt het doordat ze altijd haar antennes uit heeft naar de buitenwereld. Ze is altijd alert, aan het opletten, kijken, opmerkzaam zijn. Lange tijd dacht ze dat het heel normaal was, dat iedereen dat deed.

Maar ze kwam er achter dat de meeste mensen met hun aandacht hoofdzakelijk bij hun eigen dingen zijn, en nauwelijks opmerken wat er om hen heen gebeurt. Mijn vriendin ging dus kijken bij zichzelf wat er nou precies gebeurde. Toen kwam ze erachter dat ze steeds op die alert-stand stond om te kunnen voorspellen wat er ging gebeuren. En vooral: wat mensen van haar verwachtten, of wat er nodig was. En dat deed ze dan. Verwachtingen vervullen, doen wat er nodig is, iemand opbeuren die zich een beetje naar voelt, de stemming in een groep opvrolijken, een luisterend oor bieden aan degene die dat nodig heeft. Enzovoort.

Aanpassen

Mijn vriendin paste zich dus vrijwel voortdurend aan aan haar omgeving, en werd daar doodmoe van. Het voordeel was wel dat vrijwel iedereen haar graag mocht: ze kon eigenlijk met iedereen wel goed opschieten, en mensen vonden haar erg prettig in de omgang.

Toch kwam ze in een soort crisis terecht, omdat ze kwijt was wie ze nou zelf echt was. Ze cijferde zichzelf als het ware weg, om het de mensen om zich heen maar naar de zin te maken. Ze kon dus door de bomen het bos niet meer zien, had geen antennes naar binnen toe om te weten wat ze zelf nodig had.

Herken je dit? Misschien doe je het in een lichte mate, en vind je het zelf fijn om te doen. Wellicht geeft het je energie, en kun je het sturen – alert zijn in een omgeving waar dat nodig en nuttig is, bijvoorbeeld op je werk. En ontspannen en minder alert zijn op een familiefeestje, waar je te gast bent en niks hoeft.

Het kan ook zijn dat je het teveel doet, en er last van hebt: niet aan jezelf toekomen, te moe zijn na werk of sociale bijeenkomsten, of nog iets anders.

Er kunnen dus gradaties in zitten, en bepaalde niveaus van alertheid zijn prima voor jou, maar bepaalde niveaus niet.

En jij?

Hoe ga jij met dit aspect van hoogsensitiviteit om? Wat geeft het jou en wat kost het je? Hoe ziet die balans eruit?

Wat wil je hieraan veranderen?

Mijn uitgangspunt bij het veranderen van gedrag is altijd: aan gedrag liggen overtuigingen en aannames ten grondslag. Je kunt je gedrag wel veranderen, maar vaak leer je dan een aantal “trucjes” (oneerbiedig gezegd) aan, die een tijdje goed werken. Jammer genoeg val je op moeilijke momenten (als je moe bent, of opgewonden, of gestresst) terug op oude bekende gedragspatronen en ben je het nieuwe gedrag weer kwijt. Ik ben ervan overtuigd dat je beter je onderliggende overtuigingen en aannames kunt onderzoeken. Dan verandert er echt wat binnen in jezelf, en gaat je gedrag vaak bijna vanzelf mee.

Hoe komt het?

Zo ook hierbij: als je iets wilt veranderen aan het steeds alert zijn, het steeds je antennes uit hebben, en je steeds aanpassen aan wat je ziet, kun je dus het beste eerst onderzoeken waarom je dat doet. Wat maakt dat je vindt dat dit nodig is? Hoe komt het dat je dit gedrag aangeleerd hebt? Dit gaat dus over het ‘teveel’ doen – opmerkzaamheid is een bekend aspect van hoogsensitiviteit, waarover onderaan dit stukje meer informatie.

Het kan zijn dat je in je kindertijd al leerde dat je alleen veilig kon zijn als je alles in de gaten hield. Sommige cliënten van mij hadden een minder veilige jeugd, met bijvoorbeeld een erg onvoorspelbare vader of moeder. Dan leer je om op alle tekens te letten van je ouder(s): hoe klinkt haar stem, hoe staan haar ogen, wat is ze aan het doen – moet ik wegblijven of kan ik wat vragen?

Projectie

Het kan ook zijn dat je vanwege andere redenen geleerd hebt om steeds op te letten wat anderen vinden. Ik kreeg als kind vaak te horen dat ik iets niet moest doen, want “dan denken de mensen ….” (vul iets negatiefs in). En dat moest natuurlijk voorkomen worden. Je leert daardoor om te proberen te weten wat anderen denken van je. Pas heel veel later heb ik geleerd dat dit gaat over projectie. Als je denkt te weten wat een ander denkt, zijn dat vaak projecties van dingen die jij zelf zou denken in die omstandigheden.

Als je de onderliggende overtuigingen en aannames helder hebt, kun je daar eens goed naar kijken. Is het echt waar? Wil je nog steeds dat het waar is? Vind je het een nuttige overtuiging? Dient het jou, geeft het je energie, is het goed voor je? Wat zou je in plaats van deze onprettige of onjuiste overtuiging kunnen stellen?

Kiezen

Het kan ook helpen om er zó naar te kijken: vroeger was het ooit nodig, maar nu niet meer. Je bent een volwassen mens en kunt je eigen keuzes maken. Het is niet meer gevaarlijk om op eigen benen te staan, en je eigen weg te gaan. Je bent intelligent, je hebt ervaring en kennis, je bent in staat om nieuwe dingen te leren, en je hebt een rugzak vol met mogelijkheden. Je kunt dus onafhankelijk zijn wanneer je dat wilt.

Best een uitdaging, hè, om die stap te zetten? Hoe ervaar jij dat?

Theorie

Overigens – en dit als soort voetnoot – ben ik er zelf nog niet helemaal over uit of dit gedrag van ‘steeds antennes uit steken’ te maken heeft met HSP zijn, of met hoe je opgegroeid bent. Volgens Susan Marletta-Hart, die veel geschreven heeft over HSP, is het een belangrijk kenmerk van HSP’s. Zij noemt het ‘opmerkingsbegaafd’, en benoemt het als een prachtige kwaliteit, waar je trots op mag zijn. Een kwaliteit ook, die je op veel verschillende manieren kunt inzetten, van bewust genieten van allerlei kleine dingen tot oplossingen kunnen zien op je werk die anderen niet opmerken.

Het belangrijkste vind ik, dat je er controle over kunt hebben: leren om te kiezen wanneer je het wel doet, en wanneer niet. Ik denk ook dat er gradaties in zitten. Als het op prijs gesteld werd hoe jij in elkaar zat als kind, kun je prima overweg met je opmerkingsbegaafdheid, met die antennes. Wanneer het anders liep, kan het ook uitpakken op een manier die minder fijn is voor je. Dan zit het in de weg, en stuurt het je in plaats van dat jij zelf achter het stuur van je gedrag zit.