Stel je voor: zonneschijn op de rivier, het schittert zo dat je er nauwelijks naar kunt kijken. Wind in je haren en op je wangen, een lekker fris briesje. Fietsend op de dijk langs de rivier, met mijn zoontje van 5,5 achterop. Heerlijk samen op pad, het wuivende gras in de berm en verder naar beneden op de dijk, uitzicht over een klein bos. We fietsen langs een deel waar wat water is, binnendijks, met riet eromheen. Omdat we hoger zitten dan dat lage stuk, zien we een verscholen zwanennest – als je daar beneden aan het wandelen bent, zie je het niet door het riet dat erom heen staat. Een zwaan op het nest, de andere een stukje verderop, hij zit zich wat schoon te maken, lijkt het. Nog geen kuikens, het is nog vroeg in het voorjaar.
Mijn zoontje en ik kletsen wat, hij stelt allerlei vragen, hij wil alles weten, zo leuk! En plots, uit het niets, komt zijn vraag: ‘mama, wat is god eigenlijk?’
Poe hé, dat is een grote vraag! ‘Ik weet het niet zo goed, lieffie, daar denk ik even over na …’
Wat is god eigenlijk?
Dertig jaar later: ik ben weer eens samen met twee dierbare vriendinnen. We hebben diepe persoonlijke gesprekken, en ook gewoon over wat we aan het doen zijn in ons leven en werk. We zijn in een prachtige theetuin in een groot bomenpark, genieten van de lunch, de lekkere thee, de omgeving, elkaars gezelschap. We komen te spreken over leven en dood, ziekte, omdat het bij ieder van ons in ons leven wel speelt, dichtbij of wat verder weg. En dit verhaal komt bij me op, over de vraag ‘wat is god’. Ook voor hen is het niet makkelijk om dit te omschrijven.
Langzamerhand, al fietsend met mijn zoontje achterop, rondkijkend en voelend, komt er een gevoel, woorden, beelden. Ik ben christelijk opgevoed, en heb wel iets geleerd over hoe je tot God bidt, wat de (christelijke) god van je wil, maar wat god is, daar hebben we het nooit over gehad. Al een hele tijd ben ik zelf niet meer verbonden met een kerk of met het christelijke geloof, maar wat er dan wel is … En toch komt er iets in mij naar boven wat goed voelt, zonder dat ik nou rationeel nadenk erover.
Voorzichtig laat ik de woorden komen: ‘volgens mij is eigenlijk alles god. Alle planten en bomen, alle mensen, alle dieren, alle planeten, sterren, elk grassprietje en zandkorreltje en waterdruppeltje, elke mug en buffel en mier en elk kind of volwassene of opa of oma … alles wat leeft en het hele universum samen zou je kunnen zien als god.’
Alles is verbonden
Bij mijn vriendinnen vertel ik dit ook, en ga er dieper op in, er komt steeds meer betekenis. Het raakt me, dit gaat veel dieper dan een rationele overweging hoe je ‘het goddelijke’ zou kunnen zien. Door mijn leeftijd ben ik ook meer ermee bezig, lijkt het. Jarenlang was het opbouwen van een ‘ik’ belangrijk – wie ben ik in de wereld, hoe leef ik als individu. Maar nu, in het derde deel van mijn leven, is het ‘wij’ weer belangrijker: wat verbindt mij met iedereen en alles in mijn leven? En wat doe ik daarmee?
‘Oh, oké … oh kijk mama, een vlinder!’ en zijn aandacht is weer bij wat anders. Hij hoort een geluid ergens heel hoog, kijkt naar boven (ik voel hem bewegen achter mij), en roept: ‘ooh wat een mooie vogel!!’. Ik stop even, zodat we samen kunnen kijken: het blijkt een buizerd te zijn, die op de thermiek steeds hoger zweeft, en ondertussen roept hij, een heel opvallend specifiek geluid. (hier kun je foto’s van de buizerd zien en het geluid horen).
We staan nog even te kijken, tot de buizerd een klein stipje is geworden en we hem kwijt raken. Dan fiets ik verder met mijn zoontje achterop, ik voel zijn handjes op mijn rug als ik een steil stuk op moet, en hij me duwt om me te helpen, zo lief! Thuisgekomen eten we even wat, en gaat hij spelen met een puzzel.
En ik denk nog wat na over zijn vraag, en wat het antwoord waar ik mee kwam, betekent voor me.
Verbinden met mijzelf
Twee dagen na het gesprek met mijn vriendinnen, zit ik achter mijn laptop te schrijven. Geluiden van buiten, een plein, een straat met veel verkeer, werklui ergens mee bezig, zo te horen aan boor- en schuurgeluid. Voordat ik begon met de werkdag heb ik een kort ritueeltje gedaan, mijn aandacht richten, contact maken met mijn intuïtie – waar ga ik mee werken vandaag? Dit onderwerp kwam naar boven: doe er iets mee. Spannend, het is ook een kwetsbaar onderwerp … En ook belangrijk voor me, het hele verhaal dat ik toen aanvoelde, heeft nu, dertig jaar later, veel meer betekenis. Deze manier van kijken heeft zoveel in zich!
Een heel belangrijke op dit moment is dat het laat zien dat alles met alles verbonden is – ALLES is een deeltje van dat enorme goddelijke of hoe je het ook wilt noemen. Amerikaanse Indianenvolkeren noemen het Great Spirit (voor zover ik snap wat ze ermee bedoelen!) of Groot Mysterie, je kunt het ook ‘het grote geheel’ noemen, of ‘al wat leeft’. Dat laatste hangt er maar vanaf hoe je ‘leven’ definieert.
Het Levensweb
En het laat mij ook zien dat elk deeltje, hoe klein ook, van belang is. Alleen het alomvattende gigantische geheel samen is dat goddelijke – niets is onbelangrijk, alles heeft een plek, een doel, een betekenis. Hoe meer er uitsterft op aarde bijvoorbeeld, hoe meer gaten er vallen in dat enorme Levensweb* – alsof je een kledingstuk hebt dat uitrafelt, waar slijtgaten in vallen. Op een bepaald moment kun je het niet meer dragen, je doet het weg en je koopt een nieuwe. Maar dat kan niet met ons Levensweb. Dat geeft ons mensen ons bestaan, onze lucht, ons voedsel en water, alles!
Hoe je het verder noemt, is niet zo belangrijk. Als de term ‘god’ of ‘het goddelijke’ beladen is voor je, dan zoek je een ander woord. Speel er maar eens mee, met dat beeld van ‘alles dat er is’: hoe enorm dat is, hoe niet te bevatten voor onze gedachten. En hoe klein elk van ons mensen is, als onderdeeltje ervan. Bij welke term kom jij dan uit?
Mensenleven en bomenleven
Die kleinheid kun je al zien en ervaren als je een keer in een oud bos wandelt. Bij Lochem in de buurt (in de Achterhoek) is een bosgebied met de “Dikke Boom”. Hij kan volgens onderzoek tussen de 450 en 500 jaar oud zijn. Stel je dat eens voor: wat heeft die boom allemaal meegemaakt, wat wij leren uit onze geschiedenisboekjes? Bijna 5 eeuwen oud – dat wil zeggen zo’n 20 generaties mensen (4 per eeuw ongeveer). En hopelijk staat deze eik er nog een aantal jaren. Toen ik daar was, een aantal jaren geleden, voelde ik me een soort pufje adem, vergeleken met die boom. Pff … en voorbij is mijn leven.
Ook dat kun je dus ervaren als je dat hele grote geheel in ogenschouw neemt: hoe klein het eigenlijk is, ons eigen leven, en hoe snel voorbij. Dat relativeert veel, voor mij in elk geval wel. En toch telt ook ieder moment, elke gebeurtenis. Daarover kun je wat meer lezen in het blog Hoe ben jij verbonden? en in Over spinnen, draadjes ..
Wat maakt jou verbonden?
Wat gebeurt er bij jou als je op deze manier naar de wereld kijkt, naar je eigen leven? Wat is de essentie, de rode draad, van jouw leven? Hoe zie je jouw rol in dat grote geheel – of maak het kleiner als dat te groot is: hoe zie je jouw rol in je dagelijkse leven, in de verbondenheid met de mensen om je heen, met de plekken en planten en dieren om je heen? Wat betekent dat voor hoe je wilt leven?
*Boek Het Levensweb van Fritjof Capra. Dit beschrijft heel mooi en uitgebreid hoe veel dingen op Aarde samenhangen.